کد مطلب:27799 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:277

امّ کلثوم












او دختر دوم امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلام است كه در سال ششم هجری به دنیا آمد[1] و در خانه ای به وسعت ایمان و عشق، در دامن فاطمه علیها السلام رشد كرد و بالید.

درباره ازدواج او دیدگاه های گوناگونی وجود دارد. برخی به ازدواج او با عمر اشاره كرده اند. آنها می گویند كه خلیفه دوم با تمسّك به این حدیث پیامبر خدا كه: «هر حَسَب ونَسَبی در روز قیامتْ قطع می شود، جز حَسَب و نَسَب من»، تمایل به ازدواج با یكی از فرزندان حضرت فاطمه علیها السلام داشت و از این رو به خواستگاری رفت.

امام علی علیه السلام ابتدا با این وصلت، مخالفت كرد و گفت كه فرزندان ما با عموزادگان خود ازدواج می كنند؛ ولی پس از اصرار خلیفه[2] ویا تهدید او،[3] موافقت كرد و یا با پا در میانی عبّاس (عموی ایشان)، ازدواج اُمّ كلثوم علیها السلام را تحت اختیار عبّاس قرارداد.[4].

برخی دیگر با توجه به تناقضات بسیار زیاد گزارش های تاریخی در مورد این ازدواج، به انكار اصل آن پرداخته اند. اگر چه تناقضات موجود، بویژه در سنجش با ازدواج های بعدی اُمّ كلثوم، بسیار زیاد است، این ازدواج در هاله ای از ابهام نیز قرار دارد و چنین است كه بزرگانی چون شیخ مفید،[5] به انكار آن پرداخته اند؛ اما از سوی دیگر، برخی روایات شیعه و اهل سنّت، اصل این ازدواج را تأیید كرده اند.[6] سیّد مرتضی[7] و بعضی دیگر نیز آن را پذیرفته اند.

دیدگاه های دیگری نیز درباره این ازدواج وجود دارد كه جای پرداختن بدانها نیست.[8].

امّ كلثوم، پس از كشته شدن عمر، با عون بن جعفر و سپس با محمّد بن جعفر و در آخر با عبد اللَّه بن جعفر ازدواج كرد.[9].

در منابع تاریخی شیعه و اهل سنّت، به حضور امّ كلثوم در صحنه های اجتماعی و سیاسی اشاره شده است، از جمله رویارویی او با حفصه، آن گاه كه با دف و نی، علیه امام علی علیه السلام تبلیغ می كرد[10] و یا كفالت كردن عبد اللَّه بن عمر، آن هنگام كه از بیعت با امام علی علیه السلام سر باز زد و به سوی مكه گریخت.[11].

اُمّ كلثوم در قیام امام حسین علیه السلام نیز شركت داشت و همدوش خواهر بزرگ تر خود، زینب كبراعلیها السلام، حماسه سرای عاشورا بود.[12] او به اسارت رفت تا دلمردگان خاموش را بیدار سازد و پیام برادر شهید خود را به گوش آنان برساند.

درباره زمان رحلت او نیز اطّلاع دقیقی در دست نیست. بعضی آن را در زمان حیات امام حسن علیه السلام می دانند[13] كه با حضور اُمّ كلثوم در كربلا همخوانی ندارد. گفته می شود او دو فرزند به نام رقیّه و زید از عمر داشته است[14] كه زید، هم زمان با مادر، فوت كرده است.[15].









    1. سیر أعلام النبلاء: 114/500/3.
    2. المستدرك علی الصحیحین: 4684/153/3، الطبقات الكبری: 463/8.
    3. الكافی: 1/346/5 و 2، الخرائج والجرائح: 39/825/2.
    4. الكافی: 2/346/5، إعلام الوری: 397/1، الاستغاثة: 126.
    5. المسائل السَّرَویّة: 86.
    6. الكافی: 1/115/6 و 2، تهذیب الأحكام: 557/161/8 و 558.
    7. تنزیه الأنبیاء: 141.
    8. برای آگاهی بیشتر از عقد امّ كلثوم و اثبات و ردّ آن، ر. ك: إفحام الأعداء والخصوم فی نفی عقد اُمّ كلثوم.
    9. الطبقات الكبری: 463/8، سیر أعلام النبلاء: 501/3 و 502.
    10. الجمل: 276، شرح نهج البلاغة: 13/14، الفتوح: 464/2.
    11. تاریخ الطبری: 446/4، الكامل فی التاریخ: 312/2.
    12. الملهوف: 140 و 198، شرح الأخبار: 198/3، بحار الأنوار: 115/45، النهایة: 422/3.
    13. الطبقات الكبری: 464/8، اُسد الغابة: 7586/378/7، الاستیعاب: 3638/510/4.
    14. الطبقات الكبری: 463/8، أنساب الأشراف: 412/2، اُسد الغابة: 7586/378/7.
    15. سنن النسائی: 71/4، الطبقات الكبری: 464/8، أنساب الأشراف: 412/2.